1800’lü yıllarda yapılan dağcılıkla 2000’li yılların dağcılığı arasında birçok noktada farklılıklar var. Gelişen teknoloji, edinilen imkanlar, serbest zaman kavramının gelişmesi ve insanların kendilerine daha fazla zaman ayırabiliyor olması gibi nedenler; insan yaşamını ve hayatın birçok alanını etkilediği gibi, dağcılık anlayışı ve tekniğini de etkilemiş ve evrimleştirmiştir.

İnsanoğlu önceleri, dağcılık sporunda, bir dağın zirvesine en ulaşılabilir yoldan (rotadan) çıkmayı hedefliyordu. Teknolojinin ve malzemelerin gelişmesi, bununla doğru orantılı olarak, insanın kendi sınırlarını limitlerinde, bazen de limitlerinin ötesinde zorlayabilmesine imkan tanıdı. Kimileri teknolojinin macera hissini zayıflattığını ve dağcılığı özünden uzaklaştırdığını söylüyorsa da, tersini iddia edenlerin sayısı da azımsanamayacak kadar çoktu. Gittikçe daha zor rotaların çıkılmasının, önceleri sadece yaz mevsiminde çıkılabilen rotaların kış çıkışlarının yapılabilmesinin, kaya tırmanışının gelişiminin ve sonuçta dağcılıkta zorluk seviyesinin artmasıyla ortaya çıkan macera hissinin de azımsanamayacak kadar tatmin edici olabileceği düşünülüyordu.

Bilinen tüm yüksek dağlara; alternatif rotalarıyla beraber, yaz ve kış tırmanışlarının yapılması nedeniyle, bilinmezlik ve macera duygusu ile beslenen dağcılar, yeni arayışlara yönelmiş ve farklı yöntemlerle daha farklı tırmanışlar yapmaya başlamışlardır.

Bu arayışlara birkaç örnek vermek gerekirse;
- Kilian Jornet’in dağcılık ve atletizmi birleştiren farklı tarzı,
- Ueli Steck gibi birçok tırmanıcının denediği ve yaptığı teknik rotalardaki hız tırmanışları,
- 14 x 8000 x 2 projesi,
- Eski Sovyetler Birliği sınırları içerisindeki 5 x 7000 projesini (Kar Leoparı) tek bir sezonda tamamlamak,
- 7 kıtanın en yüksek zirvelerine tırmanmak,
- 7 kıtanın en yüksek ikinci zirvelerine tırmanmak,
- Dünyanın en yüksek volkanik dağlarına tırmanma projeleri sayılabilir

Yukarıdaki projeler; limitlerini zorlama, bilinmeze olan merak, macera tutkusu, tanınma-bilinme gibi birçok nedenle farklı arayışlara yönelmenin etkisiyle ortaya çıkan projeler ve tırmanışlardır.

Yeni şeyler yapma isteği Alp Dağları’nda da birçok farklı proje ve tırmanışı beraberinde getirmiştir. Yazımın konusunu oluşturan Alpler’deki 4000’lik zirvelerin tamamına tırmanma projesi de bu bakış açısıyla ortaya çıkmış projelerden bir tanesidir ve birçok tırmanıcı ve dağ rehberini peşinden sürüklemektedir.

Alpler’de Bulunan Yüksekliği 4000 m Üzerindeki Zirveler

İsviçre, Fransa ve İtalya sınırları içerisinde yer alan Alp Dağları’nda, yüksekliği deniz seviyesinden sonra 4000 metrenin üzerinde olan çok sayıda dağ, sırt ve birbirine komşu zirve vardır. Bu yükseltilerin hangilerinin zirve, hangilerinin zirve olmadığı Alp dağcılık tarihinde pek çok tartışmaya konu olmuştur.

Alplerde bulunan 4000 m üzerindeki zirvelerle ilgili birçok tırmanıcı ve ekip, kendi ölçütlerini ortaya koyarak listeler oluşturmuştur. Bunlardan en çok bilinen ve kabul gören başlıca listeler Dr. Karl Blodig, Richard Goedeke ve “UIAA Resmi Listesi”dir.

Karl Blodig

Karl Blodig’in Listesi
Alplerde bulunan 4000 metrenin üzerindeki tüm zirvelere tırmanma projesi ilk olarak Avusturyalı göz doktoru ve tırmanıcı Dr. Karl Blodig tarafından ortaya atılmıştır. Blodig kendi ölçütlerine göre tanımladığı, Alplerde 4000 m üzerinde bulunan 61 zirveye çıkmayı başaran ilk dağcı olmuştur. 1859 doğumlu olan Blodig, 1882 yılında başladığı bu projesini 1932 yılında, tam 73 yaşındayken tamamlayabilmiştir.

Bu tırmanışlarını ve Alpler'in güzelliklerini anlattığı, 1923 basımı “Alpler’in 4000 m’lik Zirveleri” kitabı ve “Alp Takvimleri” sayesinde Avrupa’nın en çok bilinen alpinistlerinden birisi olmuştur.

UIAA Resmi Listesi
Alpler’de bulunan 4000 m üzerindeki zirvelerle ilgili tartışmalar devam ederken, 1994 yılının Mart ayında İtalyan Alpin Kulübü (CAI), İsviçre Alpin Kulübü (SAC), Fransız Alpin Kulübü (CAF) ve UIAA’nın Bilgi ve Dokümantasyon Alt Kurulu’nun ortak çalışmasının sonucu Alpler’deki 4000’liklere ilişkin “UIAA resmi listesi” açıklandı.

Bu ortak listenin oluşturulmasında dikkate aldıkları ve uygulamaya çalıştıkları “temel ölçüt”ler aşağıdaki gibidir.

Topografik Ölçüt: Her bir zirvede, ana zirve ve ona bitişik ya da yakın zirvelerdeki geçit ve çentik arasındaki yükselti farkı en az 30 m olmalıdır. Bu kurala (30 m kuralı) zirve ve ona komşu zirveler arasındaki yatay mesafe de eklenebilir. (Birden fazla zirveli bir sırt hattı düşünüldüğünde, ana zirve ve diğer zirveler arasındaki yükselti farkı 30 m’den fazla değilse ana zirve dışındaki diğer zirveler listeye dahil edilmemiştir.)

Morfolojik Ölçüt: Zirvenin yönü ve genel morfolojisi dikkate alınır (Özellikle sırtlar, ikinci zirveler, kaya çıkıntılarında bu kural uygulanır).

Dağcılık Ölçütü: Dağcılık yönünden bakıldığında bir zirvenin önemi dikkate alınır (Rotalara ulaşımın özelliği, dağın tarihi önemi, ne sıklıkta tırmanıldığı).

Sonuç olarak; topografik ölçütlere uygun olan tüm yükseltiler, diğer iki ölçüte bakılmaksızın ana listeye dahil edilmiştir. Topografik ölçütlere uymayan diğer 4000’liklerde ise diğer iki ölçüt dikkate alınarak bir liste hazırlanmıştır.

Bu listeye göre yukarıdaki ölçütlere uygun açıklanan Alplerdeki 4000 metrelik “Resmi Zirve” sayısı 82’dir. Alplerdeki 82 x 4000 projesinin ortaya çıkma nedeni de bu listedir.

Yukarıdaki ölçütlere bakılmaksızın hazırlanan, noktasal olarak hesaplandığında birbirlerine komşu zirvelerin bulunduğu uzun sırt hatları, yayvan zirveleri ya da Mont Blanc gibi geniş dağ kitlelerindeki “noktasal zirvelerin” de hesaba katılmasıyla 46 zirvenin daha dahil edildiği genişletilmiş ikinci bir liste yayımlanmıştır. Genişletilmiş listeyle beraber Alpler’de bulunan 4000’lik zirvelerin sayısı 128’dir.

Richard Goedeke

Richard Goedeke’nin Listesi
Alman öğretmen ve tırmanıcı Richard Goedeke bu listeyi daha da genişleterek, 1999 yılında yazdığı “The Alpine 4000 m Peaks by the Classic Routes” kitabıyla Alpler’de bulunan 4000’lik zirvelerin sayısını 181’e çıkartarak şimdiye kadar hazırlanmış en geniş listeyi hazırlamıştır.

Yukarıdaki listelere benzer, farklı birçok liste hazırlansa da tırmanıcılar tarafından kabul gören başlıca listeler bunlardır.

Alpler’deki tüm 4000’liklere Yapılan Bazı Önemli Tırmanışlar

Karl Blodig
Dr. Karl Blodig kendi hazırladığı listedeki 61 zirveye tırmanan ilk tırmanıcı olmuştur. Bu projeyi tamamlaması 51 yılını almıştır.

Martin Moran ve Simon Jenkins
İngiliz tırmanıcılar Martin Moran ve Simon Jenkins, 1993 yılında Alplerde bulunan 75 adet 4000’lik zirveye hiç durmadan 52 günde tırmanarak kırılması zor bir rekora imza attılar. Aldıkları ölçüt birbirlerine yakın zirvelerdeki irtifa farkını 35 metreyle sınırlamalarıydı. Moran ve Jenkins bu projelerinde Bernese Oberland, Zermatt ve Mont Blanc Masif’i olmak üzere üç noktada lojistik destek aldılar ve ulaşımı bisiklet ve kendi kas güçleriyle sağlayarak mekanik bir araç kullanmadan tamamladılar. Tırmanışlarından bir yıl sonra açıklanan 82 zirvelik UIAA resmi listesiyle bu başarıları bir nevi gölgede kalmış oldu. Tırmanıcılar bu önemli çıkışlarıyla ilgili bir de kitap yazdılar.

Simon Jenkins ve Martin Moran

Moran ve Jenkins'in izlediği rota

Patrick Berhault ve Philippe Magnin
2004 yılında iki Fransız tırmanıcı ve Alp Rehberi Patrick Berhault ve Philippe Magnin, 82 zirveyi 82 günde kış mevsiminde tamamlamaya karar verdiler. Bu projeleri 65. Zirveleri olan İsviçrede’ki Dom tırmanışında Patrick Berhault’un Dom sırtında düşerek hayatını kaybetmesi nedeniyle yarım kaldı.

Miha Valic

Miha Valic
1978 doğumlu olan Sloven Dağcı Miha Valic 82 x 4000 projesinde tüm zirveleri kışın tırmanma kararı aldı. 82 günde 82 zirve. Aldığı mini-van araçla ulaşımını sağlayan Valic, iyi havayı beklediği günlerini de bu araçta geçirdi. Valic, 27 Aralık 2006 tarihinde başladığı tırmanışlarını farklı tırmanış arkadaşlarıyla alpin stilde gerçekleştirmek istiyordu. Valic ilk 41 günde 46 zirveyi tırmanabilmişti ama görece iyi süren hava koşulları daha fazla devam etmedi ve kötüleşen hava koşulları nedeniyle geri dönmek zorunda kaldı. Havalar düzelince tekrar tırmanmaya başlayan Valic, 82 günün dolmasına 9 gün kala 20 zirveye daha tırmanarak, zirve sayısını 74’e çıkarmış oldu. Valic’in hedeflediği zaman dolmuş olsa da projeyi yarım bırakmak istemeyerek 7 Nisan 2007 tarihine kadar tırmanışlarına devam etti ve 102 günde 82 zirveyi tırmanmış oldu. Üstelik 74 zirveyi kış mevsiminde tırmanmıştı.

Ne yazık ki Valic, 2008 sonbaharında Cho Oyu’da zirve dönüşü inişte düşerek hayatını kaybetti.

Diego Giovannini ve Franco Nicolini

Diego Giovannini ve Franco Nicolini
İtalyan tırmanıcılar ve dağ rehberleri Diego Giovannini ve Franco Nicolini’den oluşan ekip Moran ve Jenkins gibi 82 x 4000 projesini hiçbir destek almadan, kendi güçleri ve imkanlarıyla, ulaşımı bisiklet ve dağ kayağı ile sağlayarak ve Alpin Stilde tırmanarak tamamlamak istiyordu. 82 zirveyi 82 günde tırmanmayı planlayan ekip, herkesi şaşırtarak 26 Temmuz – 24 Ağustos 2008 tarihleri arasında 60 günde projeyi bitirdiler. Alplerdeki bir düğüm böyle çözülürken, 82 x 4000 projesinin yaz tırmanış standartlarını da epey yukarı çekmiş oldular.

Michael Lerjen
İsviçreli dağ rehberi Michael Lerjen 2011 yılında bu projeyi tamamlayarak, Alplerde bulunan 4000 m üzerindeki tüm zirvelere tırmanan en genç (25) dağ rehberi oldu. Haberin ayrıntılarına kaynakçada bulunan Takoz Dergisi bağlantı adresinden ulaşabilirsiniz.

Güncel Bir 82 x 4000 Projesi: Ueli Steck ve Michael Wohlleben

İsviçreli Ueli Steck ve Alman Michael Wohlleben 82 x 4000 projesini 80 günde tırmanmayı planlıyor. İkili, yolculuklarına Michael Wohlleben’nin doğduğu şehir olan Almanya’nın Augsburg şehrinden başlayacaklar. Ulaşımı bisikletle sağlamayı planlayan Steck ve Wohlleben bu projeyi sadece kendi kas güçleriyle motorlu bir araç kullanmadan gerçekleştirmeyi planlıyorlar. 80 günde 1000 km’nin üzerinde pedal çevirecekler ve ulaşacakları toplam irtifa farkı 100.000 metre.

Steck ve Wohlleben, İsviçre’nin İnterlaken bölgesinde 9, Zermatt bölgesinde 41, Chamonix bölgesinde 29, Gran Paradiso bölgesinde 1 ve Ecrins Massiff’te 1 zirveye tırmanarak projeyi tamamlamayı hedefliyorlar.

9 Haziran 2015 günü saat 13.00’de başlayan projeye, ekstrem kameraman ve fotoğrafçı Robert Bösch ve lojistik destek sağlayacak Danieal Mader eşlik ediyor. Steck ve Wohlleben, projenin ilk haftasında Piz Bernina’ya (4049 m) tırmandıktan sonra bisiklet ile Interlaken’e ulaştılar ve dinlenme günü sonrası bölgede tırmanışa başladılar. Bu bölgede Finsteraarhorn (4274 m), Aletschhorn (4182 m), Jungfrau (4166 m), Mönch (4105 m), Schreckhorn (4078 m), Gross Fiescherhorn (4049 m), Grünhorn (4043 m), Lauteraarhorn (4042 m) ve Hinter Fiescherhorn (4025 m) zirvelerine tırmanacaklar.


Bu örnekte görüldüğü gibi insanoğlunun yenilik arayışı, farklı olma isteği ve macera duygusu; hiç durmayacak bir saatin çarklarındaki dişliler gibi birbirine kenetlenmiş ve dönmeye devam ediyor.

Kişisel görüşüm; dağcılığı ve beraberinde getirdiği macera duygusunu “listelere hapsetmeden”, popülariteden uzak, en saf haliyle ve dağa giden her bireyin kendi özünü bulabileceği şekilde yaşaması yönünde. Bu anlamda daha önce hiç görmediğiniz, ismini bile bilmediğiniz bir dağa, rotaya, ilk görüşte aşık olup mevsim, gece, gündüz, sıcak, soğuk ve zaman kavramlarından uzak, dağ ile en saf haliyle birleşmek ve bütünleşmektir dileğim. Tıpkı başladığındaki gibi…

Yazar: Oktay Salur

Kaynaklar
1.   Karl Blodig’in Hayatı
2.   Richard Goedeke’nin hayatı
3.   Alplerde bulunan 4000’liklerin listesi
4.   UIAA’nın Alpler’deki 4000’liklerle ilgili yayınladığı doküman ve liste
5.   Alplerdeki 4000’liklerle ilgili yayınlanan başka bir liste
6.   Alplerdeki 4000’liklerle ilgili yayınlanan başka bir liste
7.   Alplerde bulunan 4000’liklerle ilgili kısa bir yazı
8.   Alman Dağcılık Arşivi
9.   Jenkins ve Moran’ın tırmanış hikayesi
10. Jenkins ve Moran’ın yazdığı kitap
11. Miha Valic’in Tırmanış Hikayesi
12. Miha Valic’in Uyguladığı Tırmanış Takvimi
13. Giovannini ve Nicolini’nin tırmanış takvimi ve haberleri
14. Michael Lerjen’nin 82*4000 projesini tamamladığı haberin detayları
15. “82 Summits” projesi resmi web sayfası
16. Ueli Steck’in resmi web sayfası
17. Michael Wohlleben’in resmi web sayfası