Geleneksel tırmanışta sayılı isimlerden biri olan, dünyanın ilk E11 rotasını açmış İskoç tırmanıcı Dave Macleod’un internet web sayfasını açıp ayağı sargılı ve koltuk değnekli fotoğrafını gördüğümde biraz şaşırdım. Ama hikayenin geri kalanını okuyup sakatlığının sebebini öğrendiğimde daha da şaşırdım: Macleod VII+’lık, uzun bir spor tırmanış rotasını tırmanıyor, iniş esnasında yere ulaşmasına 2-3 metre kala bir anda kendisini yere düşerken buluyor. Sebep tahmin ettiğiniz gibi: Tırmanış ipi rotadan inmek için yeterli uzunlukta değil ve sonuna da düğüm atılmamış (Detaylar için www.davemacleod.blogspot.com).

Macleod yazısında genelde rotalardan uzun bir ip kullandığını, ancak o gün başka bir arkadaşından aldığı iple tırmandığını ve ip uzunluğunu kontrol etmeyi unuttuğunu belirtmiş. Sonuçta kırık veya çatlak olmadan kazayı atlatmış, ama bir süre tırmanışa ara vermek durumunda kalacakmış, kendisine geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum.

Spor tırmanış göreceli olarak güvenli bir tırmanış türü ve spor tırmanış kazalarının büyük kısmını bu kaza oluşturuyor, yani ipin kısa gelerek emniyet aletinden kurtulması ve emniyetçi tarafından indirilen tırmanıcının çaresizce düşüşü. Aynı kazanın Türkiye’de de yaşanmış örnekleri mevcut. En son Doğan Palut geçtiğimiz yıllarda Geyikbayırı’nda benzer bir şekilde düşmüş ve neyse ki ufak hasarlarla kazayı atlatmıştı. Daha geçmişe gittiğimizde de aynı kazanın tekrar tekrar yaşandığını görüyoruz.

Peki Dave Macleod ve Doğan Palut gibi deneyimli isimlerin bile aynı kazayı, aynı biçimde yaşamasının sebebi nedir? Emniyetçinin basit bir ihmali mi, yoksa spor tırmanışın verdiği güvenlik duygusuyla rahat hareket etmenin yol açtığı bir sonuç mu? Muhtemelen ikisi de. Dağ kazalarının, basit hatalardan ziyade çoğunlukla dış tehlikelerden kaynaklandığını görüyoruz. Aynı hatanın tıpatıp aynı biçimde üst üste tekrarlanması ise yok gibi bir şey. Bu durumun iki sebebi olabilir: Birincisi dağcılığın mekaniği spor tırmanıştan çok farklı. Spor tırmanış ipe girme-istasyona gitme-emniyetçi tarafından indirilme şeklinde özetleyebileceğimiz kısa bir süreç. Gün içinde sürekli tekrar edilen bir döngü var. Bir dağ tırmanışını da “çıkış-zirve-dönüş” olarak basitleştirebiliriz ancak bu aşamaların içeriği haliyle spor tırmanışa göre çok daha farklı. Belki de spor tırmanışın bu basit ve sürekli tekrar edilen döngüsü kontrol mekanizmasını örseleyip tırmanıcıları hataya itiyor.

İkincisi iki branşın mental yapısı. Dağcılık daha fazla objektif tehlikeye açık olması sebebiyle sürekli bir tetikte olma gerektirirken spor tırmanış esnasında bu “dikkat” durumu en fazla arası açık bolt mesafeleri kadar sürüyor. Bu rahatlık hali de tırmanıcıları gevşemeye ve basit kontrolleri atlamaya itiyor olabilir.

Açıkçası kendimi ve etrafımdaki tırmanıcıları düşündüğümde; çoğumuz “ipin ucunda düğüm var mı?” diye kontrol etmiyoruz. En fazla, basit bir “rota kaç metreydi?” “ip kaç metre?” hesabı yapılıyor. Ama ya rota uzunluğu -birkaç metre de olsa- rehberde yanlış yazılmışsa? Ya da 70 metre sandığımız ve bir arkadaştan ödünç alıp tırmanışa gittiğimiz ip, sahibi tarafından aşındığı için bir ucundan kesildiyse? Şu an klavyede yazarak insanları uyarmak kolay, peki yarın bir gün aynı hatayı, aynı basit ihmali benim yapmayacağım ne malum? Boşuna dememişler “beşer şaşar” diye.

Herkese ve kendime kazasız belasız tırmanışlar dileğiyle…

Yazar: Uğur Eylem Alkan